Pha lê không chì: Lựa chọn an toàn cho ly uống rượu vang

Moser là một thương hiệu chuyên sản xuất pha lê không chì cao cấp. Ảnh: Instagram @moser.glassworks

Khi thương lái người Anh George Ravenscroft phát hiện ra phương thức chế tác pha lê năm 1674, ông đã tạo nên một sản phẩm hấp dẫn có sức trường tồn hàng trăm năm. Ngày nay, thị trường ly uống rượu làm bằng pha lê có doanh thu 121 triệu đô-la Mỹ toàn cầu, với Pháp là quốc gia xuất khẩu lớn nhất, theo Cơ quan Giám sát Đa dạng Kinh tế (OEC) ghi nhận.

Theo truyền thống, pha lê được tạo ra khi chì ôxít (lead oxide) được thêm vào thủy tinh. Sản phẩm được tạo ra trong vắt, phản chiếu ánh sáng lung linh, có âm thanh vang vọng hơn so với thủy tinh truyền thống. Do đó, pha lê ngay lập tức được yêu thích để chế tác các loại ly tách và bình uống rượu.

Tuy nhiên, nghiên cứu khoa học cho thấy rằng hấp thụ phải chì sẽ gây ngộ độc cơ thể. Vậy, dùng pha lê có chì để uống rượu vang có an toàn? Hãy cùng Harper’s Bazaar tìm hiểu, đồng thời khám phá sản phẩm thay thế là pha lê không chì.

Quá trình chế tác pha lê

Ảnh: Clement Philippe / Unsplash

Từ nắm 1674 đến nay, quy trình chế tác pha lê không thay đổi nhiều. Để tạo ra pha lê, chì ôxít (PbO) sẽ được thêm vào quy trình chế tác thủy tinh. Pha lê chứa chì mềm hơn khi so với thủy tinh. Tính chất này tạo điều kiện để khắc nên những hình thù phức tạp trên chiếc ly hay bình, từ đó tạo ra nhiều góc cạnh tăng cường khuếch tán ánh sáng.

Theo quy định truyền thống, sản phẩm phải chứa tối thiểu 24% lượng chì ôxít thì mới được phép gọi là pha lê. Một số nhà sản xuất thậm chí cho đến 30% chì ôxít.

Sở dĩ pha lê mau chóng được người tiêu dùng mau chóng đón nhận vì nó khiến cả năm giác quan ta được “say” khi uống rượu. Pha lê có chỉ số khúc xạ cao hơn so với thủy tinh thông thường. Do đó, ly uống rượu bằng pha lê tạo cảm giác “đã” con mắt, thật hợp để đi đôi với chất men say lòng bên trong. Chì khiến pha lê nặng hơn thủy tinh, do đó khi cầm cũng “sướng” tay hơn. Và khi cụng ly cũng tạo tiếng vang lanh canh kéo dài tạo cái “đã” cho lỗ tai.

Khoa học lên tiếng về việc sử dụng ăn uống bằng sản phẩm chứa chì

Ảnh: Baccarat

Từ hàng trăm năm, pha lê đã trở thành biểu tượng ăn uống sang trọng của giới thượng lưu. Những thương hiệu như Lalique, Baccarat, St.Louis, Waterford với tuổi đời hàng trăm năm nay vẫn còn tồn tại và được trọng vọng. Tuy nhiên, vào thập niên 1990, các nhà khoa học cảnh báo rằng sử dụng pha lê để uống rượu có khả năng gây ngộ độc chì.

Các nghiên cứu độc lập áp dụng phương thức sau để thử nghiệm khả năng bị nhiễm chì từ pha lê:

Sử dụng một số các thức uống thông dụng như rượu vang đỏ, rượu vang trắng, và dung dịch giấm acetic 4%, sau đó đặt vào trong bình đựng (decanter) bằng pha lê.
Các nhà khoa học nghiên cứu nồng độ của chì trong dung dịch sau những khoảng cách thời gian nhất định.
Nghiên cứu cho thấy rằng sau 2 ngày, hàm lượng chì bị nhiễm là 89 microgram. Sau 4 tháng thì lên đến từ 2000 đến 5000 microgram. Còn nếu rượu được đựng trong bình pha lê lên đến 5 năm? 20.000 microgram.
Để so sánh, hãy biết rằng hàm lượng chì an toàn mà cơ thể có thể hấp thụ chỉ 15 microgram/lít nước! Đây là con số chính thức từ Cục Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ.

Điều các nhà khoa học cũng ghi nhận rằng, bình tiếp xúc với chất lỏng càng lâu thì hàm lượng chì càng bị “thất thoát” từ bề mặt pha lê, do đó tỉ lệ chì nhiễm vào chất lỏng giảm dần theo thời gian.

Pha lê không chì của Riedel. Ảnh: Riedel

Như vậy, các nghiên cứu khoa học kết luận rằng: Nếu bạn chỉ dùng ly pha lê để uống rượu trong một bữa ăn, sau đó rửa ngay, thì thời gian ngắn ngủi này không đủ để cơ thể bị nhiễm chì nặng. Tuy nhiên, nếu dùng bình pha lê chứa rượu hàng tháng dài, thì hãy suy nghĩ lại. Và không chỉ rượu, mà bất kỳ chất lỏng gì tiếp xúc với bình pha lê cũng có thể nhiễm chì.

Sự xuất hiện của pha lê không chì

Công nghệ pha lê không chì ngày nay có thể tạo ra những tác phẩm điêu khắc đẹp không kém gì pha lê có chì xa xưa. Ảnh: Riedel

Việc ngộ độc chì có thể dẫn đến nhiều vấn đề về thần kinh, và đặc biệt có hại cho trẻ nhỏ. Dù các nhà khoa học trấn an rằng để chất lỏng tiếp xúc với pha lê trong một thời gian ngắn không có gì gây nguy hiểm, thì California thiết lập Dự luật 65 (Proposition 65) – dự luật về quyền nước sạch và chống hóa chất có hại – yêu cầu các nhà chế tác pha lê dán nhãn “sản phẩm có chứa hóa chất dẫn đến khả năng gây bệnh”. Đây là một trong những lý do khiến pha lê chứa chì trở nên thất thế trong thị trường.

Cũng nhờ điều luật này mà các nhà nghiên cứu đã nhanh chóng tìm ra sản phẩm kế nhiệm, pha lê không chì. Sản phẩm này có tính chất giống với pha lê nguyên thủy, nhưng thay thế chì ôxít với các kim loại khác – có thể là bari ôxít, kẽm ôxít hoặc kali ôxít. Schott Zwiesel từ Đức thì làm ra loại pha lê không chìa chứa titan và zirconi, cũng là loại pha lê duy nhất được đăng ký. bản quyền. Một chất liệu khác cũng được ưa chuộng để thay thế pha lê có chì là thủy tinh borosilicate.

Vẻ bề ngoài của pha lê có chì và không chì không khác biệt nhau lắm. Pha lê không chì vẫn long lanh, vẫn say đắm lòng người, và không khiến chúng ta phải e ngại khi đựng rượu trong một thời gian dài.

Một số thương hiệu pha lê không chì cao cấp: Georg Jensen (Hà Lan), Mikasa (Mỹ), Riedel (Áo), Ravenscroft (Ba Lan), Moser (Tiệp Khắc), Schott Zwiesel (Đức).