Toile de Jouy là gì? Chiếc túi Dior Book Tote này sử dụng một mẫu Toile de Jouy kinh điển. Ảnh: Dior
Trên những chiếc túi Dior Book Tote, ngoài loạt họa tiết Oblique phong cách monogram, họa tiết Cannage mô phỏng túi Lady Dior, hay tie dye được Maria Grazia Chiuri ưa thích, còn có một họa tiết thường gặp nữa – chính là Toile de Jouy.
Chắc hẳn họa tiết này phải mang một ý nghĩa đặc biệt nào đó, khiến Dior ưu ái sử dụng làm một họa tiết chính cho dòng túi Dior Book Tote. Hãy cùng Harper’s Bazaar khám phá sự quan trọng của Toile de Jouy.
Họa tiết Toile de Jouy là gì?
Đây là một loại họa tiết nhã nhặn, trong tiếng Pháp có nghĩa là ”vải của vùng Jouy”. Hình ảnh thường là cây cối, hoa cỏ phong cách đồng quê của Pháp. Hoặc phức tạp hơn thì có phong cảnh điền viên như đi chơi dã ngoại, picnic, ảnh rừng rậm…
Chất liệu Toile de Jouy thường được làm từ cotton hoặc vải lanh (linen), loại không nhuộm, có màu trắng tinh, trắng ngà, ngả xám nguyên thủy. Trên nền chất liệu sáng màu này, các họa tiết được in với mực trơn màu: thường là xanh dương, đỏ, xám đen.
Họa tiết Toile de Jouy với khung cảnh là chim muông, dã thú trên khăn lụa Dior
Toile de Jouy và ngành công nghiệp cotton
Nói về Toile Jouy, không thể không nhắc đến ngành công nghiệp cotton.
Cotton lần đầu tiên xuất hiện tại châu Âu vào những năm đầu 1600. Đây là một sản phẩm độc quyền của East India Company, công ty xuất nhập khẩu của Anh Quốc có cơ sở đặt tại Ấn Độ. Thổ nhưỡng Ấn Độ phù hợp để trồng cây bông cotton, thứ cây không thể sinh sống ở khí hậu lạnh của châu Âu.
Cotton nhanh chóng được chào đón ở châu Âu. Khác với lụa tơ tằm, vải lanh (linen) hay len, nó cứng cáp, dễ giặt ủi, giá lại hợp túi tiền. Một loạt các quốc gia châu Âu, vì vậy, đã cấm nhập khẩu và buôn bán cotton năm 1686, với hy vọng có thể cứu vãn ngành công nghiệp lụa tơ tằm và len của nước nhà.
Nhưng việc cấm đoán này chẳng hề làm giảm sút sự ưu ái của bá tánh cho chất liệu bình dân này. Vì vậy, năm 1759, Pháp đã gỡ bỏ lệnh cấm cotton. Điều này tạo mọi điều kiệu cho chất liệu cotton phát triển vượt bậc.
Lúc này, tại châu Âu đã có một họa tiết na ná Toile de Jouy. Chất liệu cotton in họa tiết màu vốn có nguồn gốc tại Ireland. Nhưng, nghệ nhân gốc Đức làm việc tại Pháp Christophe-Philippe Oberkampf mới là người làm hưng thịnh chất liệu vải này này.
Chân dung Christophe-Philippe Oberkampf. Ảnh: Art.com
Sáng kiến của Christophe-Philippe Oberkampf
Khi Pháp ngừng cấm vận cotton, Christophe-Philippe Oberkampf ngay lập tức nhìn thấy cơ hội sản xuất chất liệu cotton in họa tiết đặc thù.
Từ lâu, ông đã biết về kỹ thuật in ấn trên vải. Cho những mảng vải nhỏ, có thể áp dụng kỹ thuật wood block printing: Khắc họa tiết lên gỗ, rồi ịn vào mực và ịn lên mặt vải. Cho những thớt vải to, có thể khắc họa tiết lên khay đồng rồi lăn cả tấm vải qua (copper plate printing). Tuy chỉ có thể sử dụng đúng một màu mực in, nhưng bù lại có thể sản xuất số lượng lớn.
Công cụ, dụng cụ điêu khắc mộc gỗ. Ảnh: Toile de Jouy International Foundation
Oberkampf đã giới thiệu hai kỹ thuật này đến xưởng ở Pháp. Ông mở nhà xưởng ở Jouy-en-Josas, một trấn nhỏ gần cung điện Versailles và cách Paris không xa. Sở dĩ ông chọn khu vực này vì nó kề bên dòng sông Bièvre, thuận tiện để giặt rửa vải vóc.
Người nghệ nhân này hiểu rõ tầm quan trọng của mỹ thuật trong thời trang. Ông đã mời nhà thiết kế Jean-Baptiste Huet để tạo ra hàng loạt họa tiết bắt mắt. Những thiết kế thời đầu sử dụng hình ảnh nông dân Pháp, huyền thoại châu Âu, phong cảnh làng quê. Chưa kể, cá nhân Christophe-Philippe Oberkampf vô cùng thích phong cách mỹ thuật Rococo. Nên các họa tiết đều mang phong cách cổ điển ấy.
Trở thành chất liệu điển hình của vùng Jouy
Les monuments d’Égypte: Một họa tiết Toile de Jouy ăn theo làn sóng văn hóa Ai Cập tại Nhật. Thiết kế khoảng năm 1808. Mực in trên nền cotton. Ảnh: The Met
Tiếng lành đồn xa. Các thiết kế của Christophe-Philippe Oberkampf mau chóng lấy lòng dân Pháp. Vì quá đặc thù nên nó được đặt là chất vải của vùng Jouy – Toile de Jouy. Từ đó khai sinh hẳn một thể loại vải vóc nghệ thuật mới. Ngay cả Marie Antoinette cũng từng đến tham quan xưởng của Oberkampf năm 1781.
Khi Toile de Jouy trở nên quá thịnh hành, hàng loạt các công ty khác – ở Pháp, Anh hay thậm chí là Mỹ – bắt đầu học theo để sản xuất chất vải tương tự. Tiếc thay, Christophe-Philippe Oberkampf chưa từng mua bản quyền cho các họa tiết do mình và Jean-Baptiste Huey thiết kế. Nên chúng bị nhái lan tràn, mà không thể kiểm soát.
Sự hưng thịnh của Toile de Jouy
Họa tiết Toile de Jouy trên màn cửa và bình gốm sứ. Ảnh: Fabrics and Papers
Tuy vốn có xuất thân là chất liệu vải cotton in, ngày nay, những họa tiết mang hình thái của Toile de Jouy cũng được gọi với cái tên tương tự.
Hậu thế kỷ 18, họa tiết Toile de Jouy bắt đầu bành trướng ra khỏi địa hạt thời trang. Nó đặc biệt được ưa chuộng trong thiết kế nội thất. Ví dụ như làm màn cửa, bọc đệm ghế, làm drap trải giường. Họa tiết này còn được mượn để tô vẽ trên bình gốm sứ.
Đặc biệt, một cách sử dụng Toile de Jouy được giới thượng lưu ưa thích chính là làm giấy dán tường. Đây là xu hướng đến từ sở thích trang trí nhà cửa của Marie Antoinette.
Và ngày nay thì Dior đã mang họa tiết này lên chiếc túi It bag Dior Book Tote của mình. Có thể nói đây là một cách để Dior vinh danh sản phẩm nổi tiếng của Pháp.
Túi Dior Book Tote bằng chất liệu Toile de Jouy dệt họa tiết cây cọ. Ảnh: Dior
MARIE ANTOINETTE MỘT TAY HỦY HOẠI NỀN CÔNG NGHIỆP TƠ LỤA PHÁP VÌ CHIẾC ÁO CHEMISE À LA REINE
MARIE ANTOINETTE: BIỂU TƯỢNG THỜI TRANG VÀ SẮC ĐẸP TAI TIẾNG CỦA CHÂU ÂU THẾ KỶ 18
DIOR TIẾT LỘ PHƯƠNG PHÁP SAVOIR FAIRE LÀM NÊN KHĂN LỤA TOILE DE JOUY
Trích The Met, lớp Masterclass cùng Marc Jacobs
Tạp chí thời trang Harper’s Bazaar Việt Nam
